Роспотребнадзор: «Вируслы талпан энцефалитын профилактикалау чаралары турында»
Төп вируслы энцефалит (КВЭ) - үтә күренмәле йогышлы вируслы авыру, үзәк нерв системасының өстенлекле зарарлануы белән. Авыру нәтиҗәләре: сәламәтләнүдән алып инвалидлыкка һәм үлемгә китерә торган сәламәтлекне бозуга кадәр.
Ничек йоктырырга мөмкин?
Авыруны кузгатучы кешегә (талпан энцефалиты вирусы, ВКЭ) селәгәй белән бергә беренче минутларда ук күчә.
· урман-паркларда, шәхси бакча-бакча участокларында КВЭ буенча эндемичкалы территорияләрдә булганда,
· талпан хайваннары (этләр, мәчеләр) яисә кешеләр белән - киемдә, чәчәкләр, ботаклар һ. б. (урманга йөрмәгән кешеләрне йоктыру),
Умырткалы кәҗәләрне (барыннан да ешрак), сарыкларны, сыерларны, буйволларны азык итеп кулланганда, аларда талпаннарның массакүләм һөҗүме вакытында вирус сөттә булырга мөмкин. Шуңа күрә талпан энцефалит буенча имин булмаган территорияләрдә бу продуктны кайнаганнан соң гына кулланырга кирәк. Әйтергә кирәк, чи сөт кенә түгел, эремчек, каймак һ.б. продуктлар да йогышлы санала.
Талпан таратканда яки тешләү урынын тараганда вирус тиресенә кереп кунганда.
Хәзерге вакытта талпан энцефалиты белән авыру Россиянең төп күчерүчеләре - талпаннары булган күп кенә территорияләрендә теркәлә. Авыру буенча иң имин булмаган төбәкләр - Төньяк-Көнбатыш, Урал, Себер һәм Ерак Көнчыгыш төбәкләре, Көньяк федераль округта - Кырым һәм Севастополь, Мәскәү өлкәсе янындагы - Тверь һәм Ярославль өлкәләре. Мәскәү өлкәсе территориясендә ВКЭ Дмитров, Талдомск һәм Раменск районнарында талпаннарда табылган; кәҗәләр сөтендә - Волокаламск районында, Мәскәү көнбатышындагы Крылатское районында талпаннарда.
Авыруның төп билгеләре нинди?
Авыру өчен талпаннарның активлыгы чоры белән бәйле язгы-көзге сезонлылык хас. Инкубацион (яшерен) чор 1-60 көн тирбәлешләре белән 10-14 көн дәвам итә.
Авыру кискен башлана, туңу, баш авыртуы, температураның кискен күтәрелүе 38-39 градуска, күңел болгану, косу белән озатыла. Муенына һәм иңбашларына, күкрәк һәм билбау бүлегенә, очлыкларына аеруча еш туктала торган мускул авыртулары борчый. Авыруның тышкы кыяфәте характерлы - йөз гиперемировая, гиперемия еш кына гәүдәгә тарала.
Йогышлануга кем дучар булды?
Яшенә һәм җенесенә карамастан, барлык кешеләр талпан энцефалиты йоктыруга бирешүчән.
Эшчәнлеге урман хуҗалыгы хезмәткәрләре, геологик разведка партияләре хезмәткәрләре, автомобиль һәм тимер юллар, нефть һәм газүткәргечләр, электр линияләре, топографлар, аучылар, туристлар урманнарда булу белән бәйле булган затлар аеруча зур куркыныч тудыра. Шәһәр яны урманнарында, урман паркларында, бакча кишәрлекләрендә йоктыралар.
Вирус энцефалитыннан ничек сакланырга мөмкин?
Күзәнәк энцефалиты белән авыруны пецифик булмаган һәм үзенчәлекле профилактика ярдәмендә кисәтергә мөмкин.
Рицифик булмаган профилактика махсус саклану костюмнарын (оешкан контингентлар өчен) яки җайлаштырылган кием куллануны үз эченә ала, ул якасы, обшлаг, чалбар астына талпаннарны яптырмаска тиеш. Күлмәк беләзек сөягендә резинка белән ныгытылган озын җиңле булырга тиеш. Күлмәкне чалбарга, чалбар очларын оекбашларга һәм итекләргә салалар. Башын һәм муенын яулык белән каплыйлар.
Талпаннардан саклану өчен, аларны куркытучы һәм юкка чыгаручы чаралар - акарицид-репеллент һәм кием-салымны эшкәртүче акарицидлыларны кулланалар.
Препаратлар кулланыр алдыннан инструкция белән танышырга кирәк. Һәр кеше талпан энцефалитының табигый учагында буынтыгаяклыларның активлыгы сезонында булган һәр 15 минут саен үз киемнәрен һәм тәнен мөстәкыйль рәвештә яки башка кешеләр ярдәмендә карарга тиеш, ә ачыкланган талпаннарны төшерергә тиеш.
Күзәнәк вируслы энцефалитны специфик профилактикалау чаралары түбәндәгеләрне кертә: - талпан энцефалитына каршы профилактик прививкалар эндемик территориядә яшәүче затларга һәм табигать стацияләрендә яшәүгә бәйле эшчәнлек төре яисә шөгыльләр төре буенча, шулай ук эндемик территорияләргә чыгучы затларга үткәрелә;
- кеше иммуноглобулинын КВЭ га каршы кулланып, серопрофилактиканы (талпан территориясендә эндемичкалы вируслы энцефалитта талпан кадалу сәбәпле яки талпан талпанында талпан энцефалиты вирусы табылу сәбәпле мөрәҗәгать иткән оятсыз затларга) медицина оешмаларында гына үткәрәләр.
Вирус энцефалитыннан прививка кайда һәм ничек ясарга мөмкин?
Россия Федерациясендә талпан вируслы энцефалитка каршы берничә вакцина теркәлгән. Талпан энцефалитыннан прививканы прививка пунктларында поликлиникалар, медицина частьлары базаларында, әлеге хезмәт күрсәтүче фәнни-тикшеренү институтларында табиб консультациясеннән соң ясарга мөмкин.
Хәтерегездә тотарга кирәк, талпан энцефалитына каршы барлык прививка курсын имин булмаган территориягә чыгуга 2 атна кала тәмамларга кирәк.
ВАКЦИЯ ЭФЕКТИВНЕҢ МӨҺӨНӘРДӘБӘБЕЗНЕҢ ЭФЕКТИВНЕҢ МӨҺӨНӘБӘСЕН ӨЙРӘНӘБЕЗ
Әгәр дә сез прививка ясамагансыз һәм талпан энцефалиты буенча имин булмаган территориядә булып талпан кадалу сәбәпле, талпанның ашкынуы килеп чыкса, нишләргә һәм кая мөрәҗәгать итәргә?
Серопрофилактика - талпан энцефалитына каршы кеше иммуноглобулинын талпан энцефалитына каршы 96 сәгатьтән дә соңга калмыйча кертү һәм күрсәтүләр буенча медицина оешмаларына мөрәҗәгать итү үткәрелә. Әгәр дә талпанның ябышуы территориянең энцефалиты буенча эндемик булмаган энцефалитта булган очракта, башта талпанны вирус булуга тикшерү уздырыла һәм аннары күрсәтмәләр буенча серопрофилактика уздырыла. КВЭ эндемичныйлары исемлеге белән түбәндәге сылтама буенча танышырга мөмкин.
Талпанны ничек алырга?
Моны табибның яшәү урыны яки теләсә кайсы травматология пунктында эшләү яхшырак.
Аны бик сак кына төшерергә кирәк, ул ябышу чорына тирән һәм нык ныгытыла торган хоботкаларны өзмәс өчен.
Талпанны бетергәндә түбәндәге рекомендацияләрне үтәргә кирәк:
Умырткаларны пинцет белән яки чиста марля белән каплап, аның авыз аппаратына мөмкин кадәр якынрак алырга һәм, тире өслеген перпендикуляр тотып, талпанның күчәре тирәли борырга, аны тире япмасыннан чыгарырга,
тешләү урынын әлеге максатлар өчен яраклы булган теләсә нинди чара белән (70% спирт, 5% йод, одеколон),
Талпан алынганнан соң, кулларны яхшылап сабын белән юарга кирәк.
Йорт аппаратының кара ноктасы калган булса, ул 5% йод эшкәртә һәм табигый элиминациягә кадәр кала.
Кар талпанын микробиологик лабораториягә яки мондый тикшеренүләр уздыра торган башка лабораторияләргә китерәләр.