Роспотребнадзор: Рекламентларны ничек дөрес сайлау һәм куллану турында тәкъдимнәр хакында
Черки, талпан, москит, чебен кебек бөҗәкләр яңа коронавирус кузгатучының таратучысы булып тормый һәм COVID-19 ны таратуда катнашмый. Яңа коронавирусны оештыручы респиратор вируслар төркеменә керә, һәм бу авыруны таратуның төп юлы, булган мәгълүматлар буенча, һава-тамчылы. Шунысын да билгеләп үтәргә кирәк, буынтыгаяклылар - бөҗәкләр һәм талпаннар башка куркыныч авыруларны кузгатучыларны тешләгәндә күчерә алалар.
Шуңа бәйле рәвештә Роспотребнадзор төрле бөҗәкләрдән - репеллентлардан саклану чараларын хәтерләтә
. Нәрсә ул репеллентлар һәм алар нинди була
Репеллентлар - төрле организмнарда куркыта (качып котылу реакциясен китереп чыгара торган) матдәләр. Бу терминны еш кына кеше һәм хайваннарны тешләгән буынтыгаяклылар (бөҗәкләр һәм талпаннар) турында кулланалар һәм куркыныч авырулар кузгатучыларны тешләгәндә күчерә алалар. Дөньяда кеше сәламәтлегенә зыян салучы буынтыгаяклыларга карата репеллент активлыкка ия матдәләрне куллануга нигезләнгән күп санда репеллент чаралары җитештерәләр.
Түбәндәге синтетик репеллент матдәләрне аеруча еш кулланалар:
N,N-диэтилтолуамид (ДЭТА, англ. DEET);
- этил-3-[N-бутилацетамидо] - пропионат (ИР3535, англ. IR3535);
- 1-пиперидинкарбон кислотасы 2-(2-гидроксиэтил) - 1-метилпропил эфиры (Салтидин, KBR3023, Икаридин, Пикаридин, англ. Saltidin);
N-(гексилоксиметил) капролактан (Акреп);
- о-фтал кислотасының диметил эфиры (Диметилфталат, ДМФ).
Моннан тыш, репеллент чараларының бер өлеше үсемлек чыгышлы табигый матдәләргә - эфир майларына (цитронелла, герани, канәфер, эвкалипт һ. б.) нигезләнгән. Кагыйдә буларак, алар нигезендә репеллент чараларының зәгыйфь һәм озакка сузылмый торган тәэсире бар. Синтетик репеллент матдәләр кан суыручы буынтыгаяклылардан дәвамлы саклагыч эффектны тәэмин итә. Бөҗәкләрнең төрле төркемнәрен аеруча нәтиҗәле һәм озак вакыт эзәрлекләүне ДЭТА тәэмин итә, ләкин бер үк вакытта бу гамәлдәге матдә һәм токсик матдә, иң түбән нәтиҗәлелек шартларында, ИР3535 матдәсе токсик матдә.
Синтетик репеллентлар нигезендә барлык репеллент чаралар, тирегә килгәннән соң 15 минуттан соң, черкиләрне 100% кибүне тәэмин итәргә тиеш. Табигый матдәләрдә акчалар тулы яклауны тәэмин итмәскә мөмкин, бу хакта этикеткада күрсәтелергә тиеш. Бик мөһим күрсәткеч булып репеллентлы хәрәкәтнең дәвамлылыгы тора, ул һәр конкрет ситуациядә күп факторларга бәйле: гамәлдәге матдә һәм аның микъдарына, бөҗәкләрнең төренә һәм агрессивлыгына, һава шартларына һ.б. карап, кешеләрнең индивидуаль үзенчәлекләренә һәм физик йөкләнешенә бәйле акчаларның саклану үзлекләренә һ.б. Этикеткаларда репеллент чараларының чагыштырма саклагыч үзлекләре генә күрсәтелә - "чара тәнгә 4 сәгатьтән артык саклаганда саклый" яки "чара бөҗәкләрнең түбән саны 2 сәгатькә кадәр тирегә салганда саклый".
Кием-салымга китерелгән репеллент чараларының киеренкелеген тәэмин итүче озынлык тирегә җыелган кешеләргә караганда шактый күбрәк. Киемнәрендә репеллентлар активлыкны берничә көн дәвамында саклый, ә тиредә нибары берничә сәгать. Киемгә репеллентларның саклану эффекты 20 тәүлектән артык дәвам итәргә мөмкин. Шуны да исәпкә алырга кирәк, киемгә минималь акча салганда теләсә нинди репеллент чарасының токсик нәтиҗәсе, шуңа күрә аэрозоль формадагы кайбер чаралар өлкәннәргә күн дә, киемгә дә, балаларга кием-салымга да куллану өчен рөхсәт ителгән.
Репелентлы чараларның формалары төрле. Ясау өчен тирегә кремнар, гели, лосьоннар, карандашлар, эмульсия һәм салфеткалар билгеләнгән. Газ-пропеллент һәм спреи (механик ватылган аэрозоль упаковкалар) белән газ-пропеллент һәм спрейлар (механик ватылулар) төшерү өчен һәм тирегә (башта уч төбенә таратырга һәм гәүдәнең ачык өлешләренә тигез итеп бүләргә) һәм киемгә билгеләнгән.
Репелентлы чараны дөрес сайлау өчен истә тотарга кирәк:
- Һәр репеллент чарага дәүләт теркәве турында таныклык бирелергә тиеш, аның номеры гамәлгә ашыру өчен документларда күрсәтелгән. Дейогышлы чаралар реестрында РФ территориясендә сату өчен рөхсәт ителгән репеллент чаралары күрсәтелгән. Дәүләт теркәве номеры яки акча исеме буенча һәр репеллент чарасы турында өстәмә мәгълүмат алырга мөмкин.
- Чараны билгеләү турындагы бөтен мәгълүмат, куллану ысулы һәм саклану чаралары, җитештерүче һ.б. аны дәүләт теркәве өчен эшләнгән этикеткада бәян ителгән.
- Сатып алу өчен репеллент чарасын сайларга сез торырга планлаштырган шартлардан чыгып, этикеткада күрсәтелгән гамәлдәге матдәләр һәм аларның активлыгы турындагы мәгълүматлардан чыгып кирәк.
Нәрсә ул хәшәрәт һәм аннан ничек сакланырга
Россиядә очучы кан суыручы бөҗәкләр комплексын (черкиләр, мокрецлар, черкиләр, москитлар, сукырлар) бөҗәк дип атыйлар.
- Өлкәннәр өчен бөгелүдән пеллентлар
Әгәр дә сез бөкреләрнең саны һәм агрессивлыгы югары булган урыннарда булырга ниятлисез икән һәм шул ук вакытта сез шактый җиңел материалдан кием кияргә телисез икән, сезгә олы кешеләр өчен тәннең ачык өлешләрен (йөзләрне, кулларны, аякларны һ. б.) һәм кием астында тәнне тешләүдән саклау өчен максималь дәрәҗәдә көчле чара кирәк.
Бу очракта репеллентлы чараны аэрозоль савытта яки ДЭТА 25% тан артык булган спрейда кулланырга тәкъдим ителә (этикеткада: тирегә 4 сәгатьтән артык тирес салганда бөҗәкләрдән саклану вакыты - 20 тәүлеккә кадәр).
Мондый очракта репеллент чарасын крем, салфетка, спрея яки аэрозоль савытта кулланырга тәкъдим ителә, аларның 25% яки ДЭТА күбрәк. Этикекеткада: бөҗәкләрдән тән тән тән саклаганда 4 сәгатьтән артык вакыт, дип язылган.
- Балалар өчен бөкреләрдән репетицияләр
Әгәр сезгә урта һәм кече яшьтәге балалар комарларын тешләүдән сакларга кирәк икән һәм шул ук вакытта балалар черкиләрнең аз санлы һәм агрессивлыгы булган урыннарда ятачаклар икән, сезгә крем, сөт, салфетка, спрея яки аэрозоль төргәктә, урта яшьтәге балалар өчен ДЭТА (<10%) түбән эчтәлекле репеллент чараны кулланырга кирәк, ә кече яшьтәге балалар өчен - ИР3535 репеллентын. Шушы репеллентның нигезендә түбән агулы репеллентта 1 яшьтән алып кечерәк балаларны куллану өчен рөхсәт ителгән чаралар тормышка ашырыла (этикеткада балаларның минималь яше күрсәтелергә тиеш һәм болай дип язылган: тирегә 3 сәгатькә кадәр (яки 2 сәгатькә кадәр), киемгә ясаганда бөҗәкләрдән саклану вакыты - 3-5 тәүлеккә кадәр). ИР3535 нигезендә акчалар шулай ук йөкле һәм туендыручы хатын-кызларга куллану өчен рөхсәт ителгән.
Тирегә төшерү өчен рөхсәт ителгән озын хәрәкәттәге реплент чаралары (тирегә ясаганда 4 сәгатьтән артык) юк.
Талпаннардан репеллентларны ничек сайларга
Кием эшкәртү өчен билгеләнгән ДЭТА (30-50%) мул эчтәлекле Репеллент акчаларын бөкредән саклану өчен генә түгел, ә тайж һәм урман талпаннарыннан саклану өчен дә кулланырга мөмкин. Шул ук вакытта бу акчаларның куркытуын да исәпкә алырга кирәк, әмма талпаннарның сәламәтлеге өчен куркыныч булганнарын үтермиләр. Талпаннардан саклану өчен рөхсәт ителгән барлык репеллент чараларының этикеткаларында, һичшиксез, күрсәтелгән: «Акча талпаннардан тулы саклануны тәэмин итә. Игътибарлы булыгыз!"
Соңгы вакытта репеллентлар куллануның яңа популяр формалары барлыкка килде - браслетлар һәм наклейкалар, шулай ук стикерлар һәм пластырьлар. Мондый эшләнмәләрнең гадәттә саклык үзлекләре түбән, әмма аларның куркынычсызлыгын исәпкә алып, бу эшләнмәләр бөҗәкләрнең саны түбән булган олылар һәм балалар куллану өчен рөхсәт ителгән. Этикеткаларда: черкиләрнең тешләү санын киметү өчен, аларның саны түбән булганда, күрсәтелгән булырга тиеш.
Талпаннардан саклану өчен, махсус талпаннардан саклану өчен киемнәрне эшкәртү өчен билгеләнгән акарицид (инсектоакарицид) яисә инсектоакарицид-репеллент чаралар кулланырга тәкъдим ителә. Дөрес кулланганда мондый чаралар тулысынча диярлек яклауны тәэмин итә.